با دانشمندان و حکیمان، فراوان، گفتگو کن ...
و نباید که نیکوکار و بدکار در نزد تو برابر باشند، زیرا این کار سبب شود کهنیکوکاران را به نیکوکاری رغبتی نماند، ولی بدکاران را به بدکاری رغبتبیفزاید.باهر یک چنان رفتار کن که او خود را بدان ملزم ساخته است.و بدان، بهترین چیزی کهحسن ظن والی را نسبتبه رعیتش سبب میشود، نیکی کردن والی است در حق رعیت و کاستن است از بار رنج آنان و به اکراه وادار نکردنشان به انجام دادن کارهاییکه بدان ملزم نیستند.و تو باید در این باره چنان باشی که حسن ظن رعیتبرای توفراهم آید.زیرا حسن ظن آنان، رنجبسیاری را از تو دور میسازد.به حسن ظن تو، کسی سزاوارتر است که در حق او بیشتر احسان کرده باشی و به بدگمانی، آنسزاوارتر که در حق او بدی کرده باشی.
سنت نیکویی را که بزرگان این امتبه آن عمل کردهاند و رعیتبر آن سنتبهنظام آمده و حالش نیکو شده است، مشکن و سنتی میاور که به سنتهای نیکویگذشته زیان رساند، آنگاه پاداش نیک بهره کسانی شود که آن سنتهای نیکو نهادهاند وگناه بر تو ماند که آنها را شکستهای.تا کار کشورت به سامان آید و نظامهای نیکویی، که پیش از تو مردم برپای داشته بودند برقرار بماند، با دانشمندان و حکیمان، فراوان، گفتگو کن در تثبیت آنچه امور بلاد تو را به صلاح میآورد و آن نظم و آیین که مردمپیش از تو بر پای داشتهاند.
بدان، که رعیت را صنفهایی است که کارشان جز به یکدیگر اصلاح نشود و ازیکدیگر بینیاز نباشند.صنفی از ایشان لشکرهای خدایاند و صنفی، دبیران خاصیا عام و صنفی قاضیان عدالت گسترند و صنفی، کارگزاراناند که باید در کار خودانصاف و مدارا را به کار دارند و صنفی جزیه دهندگان و خراجگزارانند، چه ذمی وچه مسلمان و صنفی بازرگاناناند و صنعتگران و صنفی فرودین که حاجتمندان ومستمندان باشند.هر یک را خداوند سهمی معین کرده و میزان آن را در کتاب خود وسنت پیامبرش(صلی الله علیه و آله)بیان فرموده و دستوری داده که در نزد مانگهداری میشود.
Do not treat the good and the bad alike. That will deter the good from doing good, and encourage the bad in their bad pursuits. Recompense every one according one's deserts. Remember that mutual trust and good will between the ruler and the ruled are bred only through benevolence, justice and service. So, cultivate good-will amongst the people; for their good-will alone will save you from troubles. Your benevolence to them will be repaid by their trust in you, and your ill-treatment by their ill-will.
Do not disregard the noble traditions set by our forbearers which have promoted harmony and progress among the people; and do not initiate anything which might minimize their usefulness. The men who had established these noble traditions have had their reward; but responsibility will be yours if they are disturbed. Try always to learn something from the experience of the learned and the wise, and frequently consult them in state matters so that you might maintain the peace and good-will which your predecessors had established in the land.
The Different Classes of People
Remember that the people are composed of different classes. The progress of one is dependent on the progress of every other; and none can afford to be independent of the other. We have the Army formed of the soldiers of God, we have our civil officers and their establishments, our judiciary, our revenue collectors and our public relation officers. The general public itself consists of Muslims and Zimmis and among them of merchants and craftsmen, the unemployed and the indigent. God has prescribed for them their several rights, duties and obligations. They are all defined and preserved in the Book of God and in the traditions of his Prophet
تا عید غدیر هر روز با بخشی از نامۀ امام علی به مالک اشتر به روز خواهیم شد نامه ای که هنوز به روز است و به نوعی به قانون اساسی اسلامی ایشان می ماند که ویژگی های حکومت اسلامی، حاکم اسلامی، حقوق شهروندان، رابطه دولت با شهروند و … در آن بیان شده است . بد نیست اگر مباحث و مسائل مطرح شده در این نامه را با حکومت کشورمان قیاس کنیم و ببینیم عملکرد حاکمان تا چه اندازه به عملکری اسلامی نزدیک است و آیا حکومت اسلامی به معنای واقعی در کشور اجرا شده است و می شود ؟! .